Por que estou aprendendo a coser nunha máquina de máis de cen anos

May 29, 2017

Esta semana pasada aprendín unha cousa nova. Disque unha persoa mantén un espírito xuvenil mentres continúe a ter curiosidade e a aprender. Anque tamén están os que dín que demasiada aprendizaxe pode ser mala, se se utiliza como escusa para non pasar a acción, para quedarse na eterna fase de preparación, de acumulación de coñecemento. Acumulación orixinal…

Eu son deses, dos que expanden o coñecemento en horizontal dunha maneira desmesurada, e xa sabemos o dito: “o que moito abarca…” Pero para iso está este diario de viaxe, para velo dende un punto de vista externo, pode que así sexa máis doado pararme os pés a mín mesmo. E tamén, con tempo, poida que haxa algúen máis aí fóra, lendo, sentíndose identificada, ou quizáis mandándome algunha labazada virtual… Iso será nun futuro, cando configure o sistema de comentarios, de momento importaba máis poder escribir, poder botar cousas para fóra.

Pero volvendo, hai tempo que estou interesado no mundo da costura. E esta pasada fin de semana, rematei o meu primeiro proxecto, un cobre-caixa de persianas. Básicamente, un par de rectángulos de tela cosida en liña recta. Estou orgulloso coma se fixese un vestido de cerimonia do século XVIII.

O detalle interesante, claro, é que o fixen nunha máquina de coser Singer, modelo 15, que saíu dunha liña de montaxe en Escocia… nalgún momento da primavera de 1914. Iso foi antes da Grande Guerra! (é que xusto estiven lendo “The Man From San Petersburg”, que transcorre precisamente nese ano, cando os “coches” eran de cabalos e a xente “bien” tiña que mudar de vestimenta formal tres ou catro veces ao día).

foto da maquina de coser

Habendo no estudio dúas máquinas modernas, eléctricas, con ducias de puntadas e ordenador de a bordo… usar un cacharro a pedal é simple masoquismo, cabezonería, hipsterismo, a miña vea luddita habitual? Pois ningún deles (ben, igual algo da última sí pode haber). Por qué, logo? Pois hai varias razóns –e algunha delas, moi ‘razoable’. Imos ver:

Porque as máquinas clásicas son bonitas

Hai quen dí que as ferramentas son só iso, un medio para chegar a un fin. Eu, en cambio, creo que se vas usar algún obxecto ou máquina, non digamos traballar varias horas con el, ten que producirche un mínimo de… digamos… pracer táctil. A Singer 15 é unha ferramenta que entra pola vista, e un luxo nas mans. Non hai punto de comparación co plástico oco dunha máquina moderna…

Porque ten unha historia

E seina. Esa máquina de coser pertencía á tía avoa de E., que era corseteira, contra a primeira metade do século pasado. É unha máquina moi usada, as decoracións de inspiración exipcia (puro exotismo hai cen anos) están prácticamente borradas, nótase que traballou moito. Antes da nosa época de usar e tirar, estas costureiras mecánicas custaban o salario íntegro de varios meses. De feito, Singer foi pioneira en ofertar un plan de “leasing”, doutra volta sería imposible para moitas costureiras poder acceder a elas. As máquinas eran fonte de orgullo, eran literalmente adoradas polas súas donas, mercadas con moita ilusión tras anos de esforzo. E falo en feminino, porque as máquinas de coser domésticas, daquela, eran dominio case exclusivo das mulleres.

E como a costura formaba parte da educación feminina básica, en case todas as casas debeu de haber unha historia semellante. Miña nai cóntame que a da miña avoa foi unha compra de segunda man. Estaba moi orgullosa dela. Usaba bobina de lanzadeira, e unhas agullas dun modelo antigo, o que probablemente a sitúa a finais do século XIX. Eu teño recordos de miña avoa, cando xa non cosía, demostrando como se usaba a máquina. Quedamos en ir un día pola casa vella de meus avós, onde estará gardada, a ver se resistiu o tempo e a ferruxe. Igual a recuperamos.

O que me leva ó seguinte punto:

Igual xa tés unha na casa

Cando cheguei ó noso estudio, nun piso que pertence á familia de E., a máquina xa estaba alí. Durante anos nin se me pasou pola cabeza que aquela reliquia seguise funcionando. Pero bastou un breve paso polo taller para que quedase como nova (máis ou menos, ten os seus achaques, pero perdoámosllos). O ‘leit motiv’ deste blog, de ter un, sería: “Usa o que tés”. Apropiado, non?

E relacionado con todo o que vimos dicindo:

Estes trebellos están feitos para durar

Lémbraste do que dixemos antes? Ao cambio, custaban máis que un coche hoxendía. Non eran unha compra impulsiva. Tiñan que ser bos. E a obsolescencia programada é un invento moderno. Quero dicir, que se tés unha destas na casa, posiblemente funcione e moi baldreu has de ser para conseguir escacharrala. Ideal para “dummies”!

E xa meténdonos en aspectos máis técnicos:

Fan puntadas moi bonitas

Maiormente porque non teñen puntadas especiais, nin un triste zig-zag, están perfectamente axustadas para facer unhas liñas rectas moi lucidas. O buraco polo que pasa a agulla (seguro que ten un nome técnico, que por suposto non sei) é máis pequeno, a agulla non ten para onde oscilar, o mecanismo só fai un movemento…

Son sinxelas de aprender

A máquina que uso eu só ten un control de lonxitude de puntada, unha palanca que nen sequera ten números. E iso é todo pola parte creativa. Ten diversos axustes para regular a tensión dos fíos, do prensatelas (mecanismo moi útil para tecidos de grosores non habituais, que por outra parte, poucas máquinas caseiras actuais conservan). E unha roda e un pedal. Finito. O xusto para concentrarse en facer as costuras dereitas.

Non se espantan ante telas grosas

Tendo claro que non son máquinas industriais, para traballos puntuais, coa agulla e fío adecuados, e indo despaciño, estas pequenas marabillas da enxeñería levan de todo, dende catro ou cinco capas de loneta, ata coiro vexetal. Moi interesante para os proxectos de bolsos e mochilas que temos pendentes…

outra foto da maquina de coser

Máis aló desta lista, os meus motivos habituais, claro. Interésame as labores manuais (ou pedais, hehe) como forma de manter o contacto con un, co corpo, de deixar de actuar como se a nosa vida transcorrera na mente. O capullo de McLuhan tiña razón ao cabo, moito nos riamos del na facultade, pero o certo é imos camiño de converternos en mentes con extensións, algunhas físicas, malia que as máis importantes xa son as virtuais. E as implicacións diso asustan. Nun tempo no que é máis doado asomarse ao móbil para saber a predición meteorolóxica en Xapón que asomarse é fiestra para adiviñar si vai chover fóra, cada momento de traballo físico é un acto de rebeldía. (Nota mental: o lema da seguinte revolución será: “Mata ao sistema, planta unha horta!” Ou polo menos o da revolución na que quero loitar eu).

Tamén está o acto de concienciación do traballo que supuña a costura. Darse conta de que a maioría das nosas avoas, e moitas das nosas nais, que “non saían da casa”, que “non traballaban”, que “sus labores”…, facían esta e miles de cousas máis, un traballo invisible e inmenso. A máquina de coser a pedal é unha pequena gota. E sabedes qué? Que é difícil de narices facelo ben. Probádeo.

I por suposto, a máquina movida por enerxía humana perante a crise enerxética e a apocalipse zombie. Non, iso non. Por unha razón moi simple. Que por moita costura a pedal que fagas, de momento non teño substituto non eléctrico para a prancha, que queiras que non, consume máis electricidade. E como che dirá calquera persoa que saiba do tema, a prancha é tan importante coma a máquina á hora de coser. Marca a diferencia entre unha prenda e unha chapuza.

Outro día falamos dos aspectos educativos do tema, da importancia de saber facer as túas prendas, de liberdades e mentalidade hacker aplicada a costura. Outro día porque o editor de texto me dí que xa pasei das mil trescentas palabras e o exceso tamén aburre.

Graciñas por ler ata aquí.